निष्ठावंत मुस्लिम सरदारांची ऐतिहासिक कामगिरी...

छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या राज्यात धर्माला स्थान नव्हते. त्यांच्या राज्यात जीवाला जीव देणारे मुस्लिम सरदार होते आणि त्यांना कायमच मानाचे स्थान मिळाले. महराजांच्या निष्ठावंत मुस्लिम सरदारांची ही ऐतिहासिक कामगिरी...
सिद्दी हिलाल
घोडदळातील सेनापती सहाय्यक
पन्हाळगडाच्या वेढ्यात (२ मार्च १६६०) शिवरायांच्या सुटकेसाठी युद्ध केले.
उमराणीजवळ बहलोल खानाशी लढून (१५ एप्रिल १६७३) त्याला शरण येण्यास भाग पाडले.
सिद्दी वाहवाह (सिद्दी हिलालचा पुत्र)
घोडदळातील सरदार
सिद्दी जोहरशी झालेल्या लढाईत जखमी (२ मार्च १६६०) आणि कैद.
सिद्दी इब्राहिम
शिवाजी महाराजांचा अंगरक्षक, लष्कराचा हजारी, फोंड्याचा किल्लेदार
अफजलखानाच्या भेटीच्या वेळी शिवाजी महाराजांचा अंगरक्षक म्हणून त्याने कामगिरी (१९ नोव्हेंबर १६५९) चोख पार पाडली.
सुरुंग लावून फोंड्याचा किल्ला घेतला (एप्रिल १६७५) आणि त्यावर स्वराज्याचे निशाण फडकावले.
नूरखान बेग
स्वराज्याचा पहिला सरनोबत
२१ मार्च १६५७ रोजी स्वराज्याचा पहिला सरनोबत होण्याचा मान पटकावला.
दिड लाखाच्या सैन्याचे नेतृत्व करण्याची कामगिरी चोख पार पाडली.
मदारी मेहतर
विश्वासू सेवक
आग्रा येथील बंदीवासातून पळण्यासाठी (१७ ऑगस्ट १६६६) शिवरायांना सर्वतोपरी मदत.
काझी हैदर
शिवाजी महाराजांचा वकील आणि सचिव
१६७० पासून १६७३ पर्यंत शिवाजी महाराजांचा वकील म्हणून काम पाहिले.
खास सचिव आणि फारसी पत्रलेखक म्हणून काम पाहिले.
शमाखान
सरदार
कोंढाणा किल्ला स्वराज्यात येताच (फेब्रुवारी १६७०) आसपासचे मोगलांचे किल्ले आणि ठाणी जिंकूनघेतली.
सिद्दी अंबर वहाब
हवालदार
जुलै १६४७ मध्ये कोंढाणा सर करताना मोठा पराक्रम गाजवला
हुसेनखान मियाना
लष्करातील अधिकारी
मसौदखानाच्या अदोनी प्रांत हल्ला करुन उध्वस्त केला.
बिळगी, जामखिंड, धारवाड (मार्च १६७९) जिंकले.
रुस्तमेजनमा
शिवाजी महाराजांचा खास मित्र
विजापूर येथील गुप्त बातम्या पाठवण्याचे काम चोख पार पाडले.
हुबळीच्या लुटीत कामगिरी (६ जानेवारी १६६५) चोख पार पाडली.
नेताजी पालकर यांना मदत (१८ मार्च १६६३) केली.
सिद्दी मसऊद चालून येत असल्याचे पाहून शिवाजी महाराजांना सावध केले.
दर्यासारंग
आरमाराचा पहिला सुभेदार
खांदेरीवर १६७९ मध्ये विजय मिळवला.
बसनूर ७ जानेवारी ते ५ फेब्रुवारी १६८५ या काळात लुटले.
इब्राहीम खान
आरमारातील अधिकारी
खांदेरी (१६७९) आणि बसनूरच्या ७ जानेवारी ते ५ फेब्रुवारी १६८५ या काळात झालेल्या लढाईत परक्रामकेला.
दौलतखान
आरमाराचा प्रमुख (सुभेदार)
उंदेरीवर हल्ला (२६ जानेवारी १६८०)
खांदेरीच्या लढाईत पराक्रम (१६७८)
सिद्दी संबुळचा पराभव (४ एप्रिल १६७४)
सिद्दी मिस्त्री
आरमारातील अधिकारी
खांदेरी (१६७९), उंदेरी (१६८०), सिद्दी संबुळविरुद्धच्य ा लढाईत (१६७४) पराक्रम गाजवला.
सुलतान खान
आरमाराचा सुभेदार
शिवाजी महाराजांच्या काळात अधिकारी आणि १६८१ मध्ये सुभेदार.
दाऊतखान
आरमाराचा सुभेदार
अनेक आरमारी लढायांमध्ये पराक्रम गाजवला.
सुलतान खान नंतर सुभेदार झाला.
पोर्तुगीजांकडून दारुगोळा मिळवण्यात यशस्वी झाला.
इब्राहिम खान
तोफखान्याचा प्रमुख
स्वराज्यातील तोफखान्याचा प्रमुख.
डोंगरी किल्ल्याच्या लढाईमध्ये तोफखान्याची जबाबदारी चोखपणे पार पाडली.
विजापूर आणि गोवळकोंड्यावरुन स्वराज्यात आलेले ७०० पठाण
पायदळ आणि घोडदळ
१६५८ पासून स्वराज्याची निष्ठापूर्वक सेवा केली. अखेरपर्यंत बेईमानी केली नाही.
घोडदळातील चार मोगली पथके
घोडदळातील सरदार आणि सैनिक
मोगलांना सोडून २६ ऑक्टोबर १६७२ मध्ये आलेल्या या वीरांनी स्वराज्याची निष्ठेने सेवा केली.

पेटून उठेल एकेक कण

''मी हरलो म्हणू नकोस, यावेळी हरलोय म्हण.. पुन्हा जग जिंकण्यासाठी, येतील कितीतरी क्षण...
एकटा उरलो म्हणू नकोस...!!!

''सध्या एकटा आहे म्हण..आयुष्य संपले नाही अजून, भेटतील किती तरी जण...!!!

''मी थकलो म्हणू नकोस, जरा दम घेतोय म्हण.. पुन्हा झेप घेण्यासाठी, पेटून उठेल एकेक कण...!!!

महाराष्ट्र राजा

महाराष्ट्र स्फुरला । महाराष्ट्र स्मरला । महाराष्ट्र स्वरला । अभंगवाणी ॥

महाराष्ट्र मावळ्यांत। महाराष्ट्र पेशव्यांत। महाराष्ट्र मराठ्यांत।शौर्यकहाणी॥

महाराष्ट्र शोधावा महाराष्ट्र राजा।महाराष्ट्र सर्जा । महाराष्ट्र गर्जा ।ठायीठायी॥

छत्रपती सरफोजी राजे भोसले ,तंजावर..!

          
छत्रपती सरफोजी राजे भोसले ,तंजावर..!
छत्रपती फक्त लढाया आणि गनिमी काव्यातच तरबेज नव्हते तर विद्येच्या क्षेत्रात ही एका छत्रपती ने अमूल्य अशी कामगिरी केली आहे.दुर्दैवाने ज्ञानार्जानाकडे दुर्लक्ष केलेल्या मराठ्यांनी या पंडित आणि निष्णात वैद्यक अश्या या छत्रपती कडे पण दुर्लक्ष केल आहे.
मोतीबिंदू च्या शस्त्रक्रियेचा शोध फ्रेंच वैद्यक Dr. Jacques Davie यांनी १७५२ साली लावला..
मोतीबिंदूची शस्त्रक्रिया ही त्या वेळी एक चमत्कार मानली गेली.याच पद्धतीचा अवलंब करून भारतामध्ये ही काही ब्रिटीश,फ्रेंच नेत्र तज्ञ काम करत होते..
आणि त्या बरोबरच एक भारतीय ही होते ते म्हणजे प्रसिद्ध नेत्र विशारद तंजावर चे महाराजा सरफोजी भोसले (१७७७-१८३२).महा राज हे एक निष्णात वैद्यक होते.महाराज फक्त औषधपचारच करत नव्हते तर चक्क मोतीबिंदूचे शस्त्रक्रिया देखील करत असत.त्या वेळेस photography नव्हती तरी महाराज चित्रकारांकडून पेशंट च्या डोळ्यांची उपचारापूर्वी आणि उपचारानंतर ची चित्रे काढत असत.
सरफोजी महाराजांनी धन्वंतरी महाल बांधला..येथे आयुर्वेद,युनानी यावर संशोधन चाले.महाराजांनी 'सर्बेन्द्र वैद्य मुरेगल'नावाचा वैदक शास्त्रावरील ग्रंथ लिहिला .तीर्थयात्रेला गेल्यावर देखील महाराज आपल्या जवळ वैद्यक उपकरणे घेऊन जात असत.

सरफोजी महाराज स्त्री मुक्तीचे पुरस्कर्ते होते.त्यांनी स्त्री शिक्षकांची नेमणूक केली.सहिष्णू वृत्तीच्या या राजाने कित्येक ख्रिस्चन मिश्नारीच्या शाळांना आणि तंजावर च्या बडे हुसेन दर्ग्याला मदत केली.

संस्कृत ,फ्रेंच, इंग्लिश latin ,Italian ,जर्मन,Danish ,ग्रीक आणि तमिळ,तेलगु कन्नड मराठी भाषा अवगत असणाऱ्या विद्वान अश्या या राजाने
'सरस्वती महाल'नावाचे वाचनालय जगभरातील ग्रन्थ आणून समृद्ध केले.या संग्रहालामध्ये वेदांत,व्याकरण, औषधशास्त्र ,संगीत,नाटक,नृत ्य,स्थापत्य शास्त्र आणि खगोल शास्त्र या विषयांवरील अनेक ग्रंथ तसेच कित्येक नकाशे आणि dictionaries त्यांनी जमवल्या .दक्षिण भारतातील पहिला देवनागरीतील छापखाना महाराजांनी उभा केला.
महाराजांनी'नवविद्या कलानिधी शाळा'बांधली जेथे भाषा,साहित्य आणि विज्ञान यांचा अभ्यास चाले.महाराज Royal Asiatic society चे सदस्य देखील होते.

संगीतामध्ये देखील सरफोजी राजांनी अमूल्य योगदान दिले.'कुमारसंभव चम्पू','मुद्रार ाक्षसछाया',आणि'देवेंद्रकुरुंज ी'या सारखे संगीतावरील ग्रंथ लिहिले.कर्नाटकी संगीता मध्ये clarinet आणि violin चा वापर त्यांनी केला.
महाराजांनी तंजावर पासून जवळच मनोरा इथे शिपयार्ड बांधले.तसेच एक नौदल अभ्यास केंद्र, हवामान संशोधन केंद्र आणि बंदुकीचा कारखाना देखील बांधला.

इतक्या चतुरस्त्र अश्या विद्वान राजा ला दुर्दैवाने महाराष्ट्रात कोणीच ओळखत नाही.इतिहासाच्य ा अभ्यासकांनी याची दाखल घ्यावी हीच अपेक्षा.
कमीत कमी मराठा नावावर संघटना बांधाणारांनी ,राजकारण करणारांनी तरी या राजाची दाखल घ्यावी आणि त्यांना योग्य तो न्याय द्यावा.
छ.शिवराय ,छ.संभाजी आणि राजर्षी शाहून सोबतच हा आणखी एक छत्रपती सर्वांचे स्फूर्ती स्थान ठरावेत हीच अपेक्षा..!
या दुर्लक्षित विद्वान छत्रपतीला शतशः आभार आणि प्रणाम..!

kabardar jar tach maruni jal pudhe

savalya :  kabardar jar tach maruni jal pudhe chindhadya

udvin raiee raiee yewadya !

kunya  gavache patil aapan kuthe chalala ase

sheev hi olandun tirase?

lagam khecha ha ghodicha rao tang takuni

ase ya tumhi khadya aangani!

por  mahnuni hasnywari vel naka neu hi

mala ka oolkhale tumhi?

ha  mard maratycha me baccha ase

he had hi maze lechepechenase

ya nasanasatun himat baji vase

kabardar jar tach maruni jal pudhe chindhadya

udvin raiee raiee yewadya !

swar:     malyat jaun moteche te pani bharave tuwa

kashala tata tuj ha hawa?

muthit jyachya muth ase hi khadgachi to bare

veer tu samjalas kai re?

thor  marisi asha badhya parakramachi jari

kuthe tav bhala barachi tari?

he khadgache bagh pate kiti chamakatat

anukuchidar  ati bhalyache tok te

ya pudhe tuzi wad himaat ka rahate?

kabardar jar tach maruni jal pudhe chinddya

udvin rai rai yewadya !

savalya apan mothe dadiwale aha shur veer ki-

kiti te aamhala thauki!

tdaf aamuchy shivbachi tumha mahiti na ka?

daviti fusharaki ka fuka ?

tumha sarkhe kiti lolvile narmani

aamuchy shivbane bhar rani

me ase imani chela tyanche kade

hukumavin tyancy samaja yache pudhe

dei n jau me shur veer fakade

punha sangto,

kabardar jar tach maruni jal pudhe chindhadya

udvin rai rai yewadya !

               

lal bhadak te wadan jahale balache mag kase

swar pari mani halu ka hase?

tya balachya nayani chamke pani tweshamule

swar pari soumya drustine khule

chandra  dise janu ik, dusra tapato ravi ka tar

aika shivbache he swar-

aahes emani maza chela khara

chal inam ghe ha maza shela tula

pan bol savalya bol punha ikada

khabrdar jar tach maruni jal pudhe chindhdya

Udvin raiee raiee yewadya !